ĐƯA PHẬT VỀ LẠI ĐẤT VÔ THẦN

MIỀN ĐÔNG, ĐẤT MỚI…

      Những năm trước Hội Nghị hằng năm của Liên Hội Phật Giáo Đức (LHPG Đức) đều được tổ chức ở các thành phố thuộc Cộng Hòa Liên Bang Đức cũ như Berlin, Munich, (Muenchen), Hannover. Sự phát triển của Phật Giáo tại Đức ngày càng mạnh, nhất là sau trên mười năm thống nhất. Khi Cộng Hòa Dân Chủ Đức (Đông Đức cũ) giải thể về chính trị và chuyển thể về kinh tế thì tự do tôn giáo đến một cách tự nhiên. Cho nên đã có một thời sau khi bức tường đổ, rất nhiều tôn giáo mới có, cũ có, đã ào ạt sang Đông Đức “múa gậy vườn hoang”, tương tự như tình trạng tại các nước Xã Hội Chủ Nghĩa Đông Âu, kể cả Liên Sô. Hai tôn giáo truyền thống của Đức là Công Giáo và Tin Lành đã phải đưa những “người được ủy quyền về các giáo phái” (Sektenbeauftragte) sang miền Đông để bảo vệ tôn giáo của mình và ngăn chặn những tôn giáo giả hình hay những tôn giáo lạ bị nghi là độc hại cho tuổi trẻ cũng như quần chúng (Scientology, một hệ phái Ấn Độ Giáo). Sự phòng vệ kỹ càng của hai giáo hội Thiên Chúa Giáo (Công Giáo và Tin Lành) đưa đến nhận xét có vẻ hơi thiên kiến, thiếu khoan dung, không mấy lợi ích cho hòa đồng tôn giáo. Về Phật Giáo phải ghi nhận một điều đặc biệt tuy là một tôn giáo lạ nhưng Phật Giáo tại Đức được sự kính nể của hai  tôn giáo độc thần (chỉ thờ một Đấng tối cao) trong quá khứ cũng như trong hiện tại. Bởi vì Kinh điển Phật Giáo mênh mông, tư tưởng sâu sắc mà chính các tư tưởng gia Đức cũng như các nhà thần học và tu sĩ Thiên Chúa Giáo từng tìm hiểu để rồi cảm phục.

LEIPZIG VỚI CỘNG ĐỒNG PHẬT GIÁO ĐẦU TIÊN

      Liên Hội Phật Giáo Đức sau khi nước Đức thống nhất trong hòa bình, cũng đã nghĩ đến “khoảng trống miền Đông” nên trong phiên họp năm trước đã quyết định là Đại Hội Phật Giáo Thường Niên cho năm 2002, sẽ được tổ chức tại Đông Đức cũ. Nhưng lựa chọn thành phố nào đây? Địa điểm ưu tiên được chọn là Leipzig, thành phố này là trung tâm sách báo và các nhà xuất bản trước chiến tranh, là một thành phố văn hóa có viện đại học là một trong những viện lớn nhất từng sản xuất nhiều nhân tài. Cho những cơ sở có liên hệ xa gần đến Phật Giáo, phải kể Viện Á Châu Học, Viện Ấn Độ Học và Viện Khoa Học Tôn Giáo. Không những Leipzig là thủ phủ thương mại và kinh tế từ mấy trăm năm trước mà ngay cả trong thời Đông Đức, Leipzig chính là cửa sổ mở ra thế giới bên ngoài trong một xứ hoàn toàn khép kín. Nhưng Leipzig có một điều đặc biệt ít ai biết tới khiến Liên Hội Phật Giáo Đức chọn Leipzig làm nơi họp Đại Hội 2002, đó là 99 năm trước, một Cộng Đồng Phật Giáo đã được thành lập (1903) tại đây. Đấy chính là Cộng Đồng Phật Giáo đầu tiên tại Đức và Âu Châu, nếu không nói là tại cả Tây phương.

      Tiến sĩ Muermel thuộc Viện Khoa Học Tôn Giáo, do đó đã nhắc lại lịch sử Cộng Đồng Phật Giáo ở Leipzig trong bài diễn văn khai mạc Đại Hội. Với giọng hùng biện của một nhà giáo, ông đã dẫn thính giả trở về những ngày thành lập, những thăng trầm, những tờ báo Phật Giáo đầu tiên. Nhiều cư sĩ, tín đồ, và các nhà nghiên cứu Phật học đã kết hợp cùng nhau để hoằng dương giáo pháp. Nhưng ở đâu có đoàn thể là ở đó thường nảy sinh những mầm chia biệt. Những khuynh hướng dần dần khác nhau trong vấn đề tổ chức cũng như lãnh đạo đã đưa đến những cuộc bút chiến, những mâu thuẩn từ nội bộ ra đến công khai. Dù sao các Phật tử tiên khởi Đức đã một thời cùng nhau đi một quãng đường dài. Với giọng khôi hài linh động, diễn giả đã kết thúc bài đóng góp của mình bằng một tin lạ: Karl Seidenstuecker, người say mê đạo Phật và sáng lập ra Cộng Đồng Phật Giáo Đức đầu tiên tại Leipzig, sau cũng đã trở lại đạo… Công Giáo!

      Trên phương diện lịch sử ai cũng phải công nhận là với nhiệt tình, Seidenstuecker và các người đồng chí hướng đã làm công việc “khai sơn phá thạch”. Nếu không có giai đoạn này chắc Phật Giáo Đức đã chậm tiến hơn trên đà phát triển.

MỘT VÀI CON SỐ VỀ HỘI NGHỊ

      Chủ đề của Đại Hội Phật Giáo năm 2002 là:

Điều đức Phật dạy:

SỰ KHÔN NGOAN HIỂU BIẾT VÀ LÒNG TRẮC ẨN TRONG CUỘC SỐNG HẰNG NGÀY

(Was der Buddha lehrte: Weisheit und Mitgefuehl im Alltag)

      Đại Hội kéo dài 2 ngày cuối tuần 26 và 27 tháng 10, gồm 38 tiết mục, bắt đầu từ 9 giờ sáng đến trung bình 9 giờ tối.

      Ban thuyết giảng gồm 19 người, tính theo quốc tịch

      Đức: 15 người (tu sĩ xuất  gia, tu sĩ tại gia, cư sĩ)

      Đại Hàn: 1 người (tu  sĩ  xuất gia)

      Tiệp: 1 người (tu sĩ xuất gia)

      Tây Tạng: 1 người (cư sĩ)

      Trung Hoa: 1 người (tu sĩ xuất gia)

      Nhìn từ truyền thống tu học có:

      7 tu sĩ: Thiền tông Nhật (3), Phật Giáo Tây Tạng (1), Thiền Tịnh song tu (1), Thiền Công Án (1), Thiền Vipassama (1).

      12 cư sĩ: xuất thân là nhà giáo (1), kiến trúc sư (1), nhà nông (1), nhà hoạt động bảo vệ môi sinh (1), những người còn lại (8) đa số sinh sống bằng thu nhập bất định (và thiếu thốn) với tư cách giảng sư Phật học lưu động trong những trung tâm tu học tại toàn nước Đức. 

      So với những năm trước, năm nay lực lượng ban thuyết giảng giảm về lượng và ít sự tham dự quốc tế hơn. Phía Thiền Nhật Bản có nhiều tu sĩ nhất, nhưng nếu cộng cả tu sĩ và cư sĩ thì Phật Giáo Tây Tạng vẫn là một khối hùng hậu như mọi năm. Dòng Tiếp Hiện của Thiền sư Nhất Hạnh có 3 người tham dự (nhưng đồng thời họ cũng tu theo truyền thống khác).

      Các tiết mục của Đại Hội so với mọi năm vẫn tương đương: Trong 38 tiết mục, ngoài 2 cho buổi khai mạc và bế mạc, còn lại 10 bài diễn thuyết về giáo pháp và thực hành giáo pháp, 12 nhóm gặp gỡ (tùy theo truyền thống mình muốn biết), trong đó có nhóm “khí công”. Đồng thời rất nhiều người đã tham dự 13 buổi hành thiền, đông ngoài dự đoán, làm ban tổ chức bối rối vì thiếu phòng ốc: 3 buổi “thiền vắng lặng”, 3 buổi thiền của 3 tông phái Nhật, 1 buổi “thiền định”, 1 buổi “thiền quán” - Vipassana - , 1 buổi thiền từ bi quán, 1 buổi thiền theo phương pháp Thích Nhất Hạnh, 1 buổi “thiền vắng lặng” theo Sogyal Rinpoche, 1 buổi lễ Phật và thiền hành Trung Hoa và sau cùng 1 buổi thiền công án Đại Hàn.

      Theo ban tổ chức, tổng số người tham dự Đại Hội khoảng 200 mỗi ngày. Theo “mắt trần” thì có lẽ đông hơn vì ban tổ chức chỉ có cái nhìn bao quát ở đại giảng đường với số lượng vé bán, còn với các nhóm gặp gỡ học hỏi và những buổi thiền tập việc kiểm soát có phần lỏng lẻo hơn chăng? Ngoài ra phải kể tới số quan khách được mời và các người giữ trật tự được “nghe ké” (học sinh, sinh viên và thân hữu), số này trong 2 ngày cũng không ít.

      Những con số thống kê nêu trên không mang một tính chất điều tra nghiên cứu mà chỉ để độc giả nào chưa tham dự Đại Hội Phật Giáo Đức biết được diễn biến của Đại Hội và khuynh hướng của Phật tử cũng như tăng sĩ Đức trên con đường tu học.

KHỦNG BỐ VÀ CHỐNG KHỦNG BỐ – LÀM SAO THOÁT KHỎI VÔ MINH?

      Với số thống kê 38 tiết mục cho 2 ngày hội nghị, tham dự viên không ai có thì giờ tham dự tất cả mà phải lựa chọn những giờ diễn thuyết, những nhóm trao đổi học hỏi và những giờ thiền tập nào hợp với mình. Nhưng cao điểm của hội nghị là buổi hội luận khoáng đại (Podiumsgepräch) thì đa số đều  quy tụ về tham dự. Trên diễn đàn có mặt Ashin Ottama, một nhà sư Tiệp (đã thọ Tỳ kheo cách đây 10 năm tại Miến Điện), Yeshe Udo Regol (từng xuất gia 17 năm theo truyền thống Tây Tạng) và Padma Wangyal (xuất thân từ một gia đình du mục Tây Tạng, từng theo học Cao Đẳng Phật Học tại Varanansi). Nếu năm ngoái buổi hội luận khoáng đại đề cập tới vấn đề thời sự là cuộc khủng bố ở Nữu Ước đã gần như bắt buộc các tham dự viên phải bày tỏ lập trường, thì năm nay vấn đề thời sự xảy ra đúng trong thời gian hội nghị là những cuộc khủng bố và chống khủng bố giữa hai dân tộc Palestine và Do Thái. Tâm Bi Mẫn và Tâm từ Phật giáo phải hướng về đâu?

      Với cách điều khiển khéo léo cương quyết và tài bắt trúng ngay ý chính của những người tham dự rồi dùng ý mình diễn tả thành những lời ngắn gọn, Heinz Jürgen Metzger, một tăng sĩ Đức (tu theo Thiền Tông Nhật) đã đưa ra kết quả cuộc hội luận trên một giờ rưỡi là lòng bi mẫn và từ bi quán Phật Giáo phải được trải đến cho cả “nạn nhân” và “thủ phạm”, trong khi những ai khôn ngoan, tỉnh giác đều biết rằng thủ phạm cũng chính là nạn nhân của những thủ phạm khác qua chuỗi dây nhân quả trong hành động thường ngày của một nhân loại còn chìm đắm trong vô minh.

TÂM BI MẪN, “ĐỒNG CẢM HAY LÒNG TRẮC ẨN”

      Nhưng phút cảm động trong hội nghị cần được ghi lại đã do bài diễn thuyết của Vajramala đem đến. Giọng người nữ tu Đức này trầm, nhẹ và đều giữa một hội trường đầy thính giả nhưng im bặt, tưởng như giữa một khu rừng vắng có thể nghe được từng tiếng lá rơi! Đề tài “Lòng bi mẫn, tâm điểm của Phật giáo thực hành” có lẽ xuất phát thẳng từ trái tim diễn giả. Vajramala không đứng sau bục giảng, mà ngồi thu mình trên một chiếc ghế thấp, giữa diễn giả và khán giả không còn gì ngăn cách, kéo micro cho đúng tầm, rồi bắt đầu nói. Không bản thảo, không một mảnh giấy nhỏ ghi những điều cần nhớ, nói từ tâm can nói ra, suốt một tiếng rưỡi đồng hồ. Nếu phát ngôn viên ban chấp hành Liên hội Phật giáo Đức nhiệm kỳ trước, tiến sĩ Weil, một học giả Phật giáo có thẩm quyền thu hút người nghe bằng tài hùng biện lôi cuốn, thì Vajramala – phát ngôn viên (danh hiệu thay thế cho chức chủ tịch ban chấp hành của nhiệm kỳ này) – qua nội dung bài diễn thuyết, so với Weil trên bình diện về kiến thức Phật học, Phật pháp cũng “người tám lạng kẻ nửa cân”. Còn sức thu hút lại nằm trên khả năng truyền cảm. Vajramala đã nói thật kinh nghiệm của một nhà giáo gặp khó khăn khi dạy dỗ lứa tuổi dậy thì 16, 17. Lứa tuổi này cần một nền giáo dục tâm linh mà Phật giáo có thể mang đến được? Vào tuổi đó chính bà đã mong mỏi được sống theo Phật giáo, vì sinh trưởng trong một gia đình Phật giáo hiếm hoi của nước Đức thời xưa, thời mà người ta chỉ biết Thiên Chúa Giáo và sự độc tôn trong giáo dục của đạo này. Đến trường không có bạn đồng tôn, sách vở về Phật giáo hầu như không có để tìm hiểu. Về nhà tuy cha mẹ khuyến khích nhiều, nhưng chính họ cũng như con gái Sabine Thilow (tên thế tục của diễn giả) phải chịu thân phận sống bên lề cuộc đời và bị cho là “đục” khi người ta “trong”, để rồi cảm thấy mình tuy sống ở ngay quê hương mình mà không thuộc về đâu cả! Có thể niềm tín ngưỡng thâm sâu, tâm bồ đề kiên cố của cô và gia đình đã khiến Sabine Thilow thành Vajramala ngày nay đứng đầu một hội Phật Giáo toàn quốc tự do truyền bá Phật Giáo “độ” người, độ từ Đức sang tới Hung Gia Lợi (ở đó Vajramala cũng đứng đầu Trung tâm hoằng pháp). Vajramala, đệ tử chân truyền của Lạt Ma Govinda, đã thiết tha kêu gọi môi trường chung quanh tạo điều kiện sao cho lớp trẻ ngày nay có phương tiện học được Giáo pháp của Phật tổ và hãnh diện vì niềm tin chính đáng của mình vào một tôn giáo đồng đẵng với những tôn giáo khác, để đi đâu không còn mặc cảm khi nhận mình là Phật tử.

      [Trong chiều hướng này LHPG Đức đã lập nên một nhóm hoạt động (Arbeitsgemeinschaft) đưa Phật Giáo vào học đường. Họ tìm cách giúp các thầy giáo dạy môn Đạo Đức Học, tài liệu về Phật Giáo hay những giáo trình soạn sẵn để giảng cho học sinh. Họ cũng giúp cả những Linh mục Công Giáo hay Mục sư Tin Lành nếu các vị này cởi mở, có khuynh hướng hòa đồng tôn giáo và thực tâm muốn truyền bá cho học sinh kiến thức sơ khởi về những tôn giáo chưa bắt rễ tại Tây phương. Một vài tiểu bang của Đức đã (hoặc đang) thiết lập những thí điểm cho Ấn Độ Giáo, Hồi Giáo và Phật Giáo. Các học giả, các viện đại học và nhiều tu sĩ (kể cả Phật Giáo) đã được mời tư vấn cho dự án trên.]

“TANG THƯƠNG ĐẾN CẢ HOA KIA CỎ NÀY”…

      Đại Hội của LHPG Đức 2002 không đề cập đến những vấn đề xã hội mặc dù tiêu đề chính rất thích hợp cho vấn đề này. Thay vào đó Franz-Johannes Litsch tìm cách giải thích “thế nào là đạo Phật nhập thế” và như thế đã đặt vấn đề bảo vệ môi sinh. Đó là sở trường của ông vì ông là nhân viên của Sở Bảo Vệ môi trường sinh thái Liên Bang Đức tại Berlin, đồng thời là Phật tử dấn thân trong vị trí cá nhân cũng như vị trí của một ủy viên Ban Chấp Hành LHPG Đức. Vậy dấn thân như thế nào? – Là khi người con Phật còn vương mắc trong vòng lục đạo vẫn giữ lòng yêu cây cỏ và đức hiếu sinh. Tâm bi mẫn khiến họ cảm thấy đau buồn vì chính bàn tay con người đã tàn phá thiên nhiên. Đồng thời mỗi người cần vun trồng sự tỉnh giác, sao cho nhân loại sống hòa điệu cùng thế giới xung quanh để trao lại vẹn toàn quả địa cầu này cho các thế hệ kế tiếp.

      Nhà nông Gerd Boll cũng là người dấn thân bảo vệ môi sinh. Ông đã đem rao giảng tâm BI của Phật Giáo ở nhiều nước Âu Châu, từng qua Nga và sang cả Úc trong tư cách của một giảng sư Phật học. Có lẽ sống ở nông trại của mình ở miền Bắc Đức, ông có nhiều dịp tiếp xúc trực tiếp với thiên nhiên nên thâm cảm được lý vạn vật đồng nhất thể?

      Một người cùng chí hướng khác có một đường lối đặc biệt trong việc bảo vệ môi sinh là Padma Wangyal, xuất thân từ một gia đình du mục Tây Tạng. Ông Phật tử này dĩ nhiên lo đến “phước điền”, “gieo trồng ruộng phước”, nhưng ngoài ra, còn thực sự đi trồng cây trên cao nguyên Tây Tạng để giữ vững núi rừng, tránh mưa xói mòn đất lở và ngăn nước lũ để những con sông lớn xuất phát từ Tây Tạng bớt gây thiệt hại cho các vùng ven sông. Mới đầu, Padma Wangyal mua cây về trồng, sau thấy tốn quá, kể cả phí tổn chuyên chở, nên dùng tiền quyên được ngày càng nhiều thiết lập một “lâm viên” tự ươm cây. Trong Hội nghị LHPG Đức, tuy ông tham dự buổi nghị luận khoáng đại nhưng phát biểu dè dặt, nên thính giả tưởng ông tiếng Đức chưa rành. Còn trong Workshop của mình, bàn về “dự án” xây dựng vườn cây cũng như khi đi quảng bá quyên góp trong Đại Hội, ông hoạt bát hẳn lên, cách diễn tả tiếng Đức trở nên đầy say mê hùng biện. Padma là một trong những người được vỗ tay hoan nghênh nhiều nhất trong các diễn giả.

HƯƠNG THƠM TỪ XỨ LẠ

      Bên cạnh người du mục mang hương rừng TÂY TẠNG về Âu Châu, Ni Sư Agganyanie (Văn Phòng trưởng tại trụ sở LHPG Đức) và Tiến Sĩ Koloska (thủ quỹ LHPG Đức) đã mang từ MIẾN ĐIỆN về hình chụp những bông sen tuyệt đẹp trong đầm của những ngôi chùa Miến Điện. Buổi trình chiếu Dias (slides) về xứ sở Thiền Minh Sát (với những danh Tăng như Mahasi Sayadaw, U Pandita và với các trường thiền đến ăn ở tu học không cần lệ phí) đã cho khán giả thấy sự say mê đất Miến Điện của hai “tu khách” Đức này vì cả hai đã nhiều lần tu học tại đây. So sánh Phật tử Miến Điện với Phật tử Tây Tạng thì hình như họ đều mộ đạo như nhau, nhưng khuôn mặt Phật tử Miến có vẻ an hòa hơn trong khi tín đồ Tây Tạng hình như khắc khổ chịu đựng hơn do thời tiết nghiệt ngã trên rừng núi cao nguyên.

      Trong các quốc gia Phật Giáo năm nay TRUNG HOA cũng tham dự với sự hiện diện của Thiền Sư Ni Jue Le giảng về “Sự vun trồng tinh yếu của Trí Tuệ” với phụ đề “mang trí tuệ sáng suốt vào đời sống hằng ngày”. Vị Ni này đã giúp cho người nghe nối một nhịp cầu giữa cuộc sống thực tại và kết quả tu tập để tỉnh giác hơn. Thiền Sư Ni Jue Le theo hướng thiền tịnh song tu. Khuynh hướng hòa hợp Thiền Tịnh chưa bắt rễ được tại Đức có lẽ vì quốc độ này nặng về suy luận nên tin ở khả năng nội tâm nhiều hơn ở tha lực? Thiền Sư Ni Jue Le sống ở Hubei nhưng còn hướng dẫn tinh thần cho một Ni Tự vùng Bắc Đức. Khi diễn thuyết bằng tiếng Hoa, Ni Sư được một Sư Cô người Đức dịch từ Hoa sang Đức ngữ rất lưu loát.

      Thiền Sư ĐẠI HÀN Young San Seong Do cũng nói tiếng mẹ đẻ của mình nhưng mang tới 3 đệ tử đi theo thông dịch. Ba đệ tử xếp hàng ngồi nhắm mắt, tư thế rất nghiêm trang. Nhưng cách dàn xếp khi thông dịch có vẻ hơi “trình diễn”; khi thì một đệ tử Đại Hàn dịch lời Thiền Sư sang tiếng Anh trước, rồi đệ tử người Đức dịch ra tiếng Đức sau; khi thì đệ tử Đức dịch từ tiếng Đại Hàn trực tiếp sang tiếng Đức. Còn cách dịch và dùng chữ của họ thật tuyệt vời, đủ làm cho môn phái hãnh diện! Pháp thoại của Thiền Sư Young San Seong Do rất tổng quát: “Con người hiện đại và Thiền Phật Giáo”. Nhưng Thiền ở đây không phải là Thiền Nhật Bản (Zen) như một Đại Sư Nhật năm ngoái đã nói tại Hội Nghị với đề tài y hệt. Thiền mà Thiền Sư Đại Hàn nói năm nay là Thiền Công Án theo truyền thống Đại Hàn. Khán giả được sống nhiều phút căng thẳng với những câu Thiền Sư hỏi đại chúng và những phút im lặng kéo dài chờ câu trả lời. Có lẽ đầu óc người nghe còn trì trệ quá nên chỉ thấy một hai câu trả lời “bán ngộ”! Tuy nhiên mọi người lắng tâm chú ý hết mình, vì thấy hành động chỉ dẫn lạ lùng và vẻ mặt như giận dữ của Thiền Sư: lúc gõ mạnh gậy gỗ xuống sàn, lúc đấm tay hay đập gậy lên giảng đàn kèm theo tiếng hét làm người nghe ngỡ ngàng hoảng hốt. Những Phật tử Á Châu hiện diện chắc tưởng như đang sống lại thời Lâm Tế ngày xưa!

*

*    *

      Thiền Sư Young San Seong Do cũng là người được mời lên làm lễ bế mạc đại hội. Lúc này nét mặt Thiền Sư không còn vẻ giận dữ như trong bài pháp thoại mà mang nhiều nét từ ái, khiêm cung. Thiền Sư mời mọi người đứng lên cung kính cùng lễ Phật trước bàn thờ. Năm nay các vị sư Á Châu không đến đông như mấy năm trước nên sân khấu, diễn đàn vắng hẳn màu nâu đỏ đậm và màu vàng ánh của tăng y. Tính cách đơn giản nhưng vẫn trang nghiêm của lễ bế mạc trong thời điểm này chắc hợp với tâm hồn Đông Đức dù đã đi vào kinh tế thị trường nhưng vẫn còn “mộc mạc”

      Đại Hội Phật Giáo tại Leipzig năm nay – qua sự đón nhận của những người địa phương tham dự và phản ứng của các cơ sở truyền thông – cho thấy dân chúng miền Đông vẫn còn cảm thấy thiếu thốn niềm tin tôn giáo sau trên nửa thế kỷ sống với chế độ vô thần và mới đây với chủ nghĩa tư bản.

      Liên Hội Phật Giáo Đức khi chọn Leipzig tổ chức đại hội 2002 đã đi đến một quyết định đúng. Liệu “PHẬT GIÁO, HƯƠNG THƠM TỪ XỨ LẠ” có thể sẽ từ Leipzig nối tiếp truyền thống lịch sử tỏa dần ra khắp cả miền Đông Đức cũ vô thần được không?

NGUYỄN KHẮC TIẾN TÙNG