Không một người Việt
Thật ra, nếu t́m hiểu kỹ hơn về cách đánh ghen của Hoạn tiểu thư trong Đoạn Trường Tân Thanh, chúng ta sẽ thay đổi thái độ với nàng, chứ không khắc nghiệt như hiện nay. Điều mà những người đọc Kiều ít quan tâm tới là tâm trạng giận chồng của Hoạn Thư. Thoạt tiên, nàng không hề thù ghét Kiều : "Từ nghe vườn mới thêm hoa, "Miệng người đă lắm, tin nhà th́ không. "Lửa tâm càng dập càng nồng, "Giận người đen bạc ra ḷng trăng hoa. "Ví bằng thú thật cùng ta, "Cũng dong kẻ dưới mới là lượng trên. "Dại chi chẳng giữ lấy nền, "Tốt chi mà rước tiếng ghen vào ḿnh." Sở dĩ Hoạn Thư không muốn "rước lấy tiếng ghen" v́ lễ giáo của nhà Nho không phản đối việc người đàn ông có thể đèo ḅng tới "năm thê, bảy thiếp" miễn phải thông báo cho bà chính thất biết. Bà chính thất là "vợ cái con cột" nắm quyền "nội tướng" (tương đương với bộ trưởng Nội vụ) trong gia đ́nh. Ngoài ra, Hoạn Thư không dám ghen v́ nàng c̣n có một nhược điểm quan trọng là chưa có con để nối dơi tông đường. Khi Thúc Sinh đang đắm đuối trong t́nh yêu mới được chính quan phủ sở tại ở Lâm truy se duyên, Kiều sáng suốt nhận ra rằng chàng Thúc phải qua thủ tục "thông báo" cho đúng lễ nghi : "Xin chàng liệu kíp lại nhà, "Trước người đẹp ư, sau ta biết t́nh. "Đêm ngày giữ mực giấu quanh, "Rày lần mai lữa như h́nh chưa thông !" Dù không muốn xa Kiều, nhưng thấy lời khuyên của nàng rất hợp lư, chàng Thúc "đành ḷng Sinh mới quyết ḷng hồi trang". Rồi khi tiễn biệt, Kiều c̣n nhắc nhở : "Nàng rằng :'Non nước xa khơi, "Sao cho trong ấm th́ ngoài mới êm. "Dễ ḷa yếm thắm trôn kim, "Làm chi bưng mắt bắt chim khó ḷng. "Đôi ta chút nghĩa đèo ḅng, "Đến nhà trước hăy nói ṣng cho minh. "Dù khi sóng gió bất t́nh, "Lớn ra uy lớn, tôi đành phận tôi. "Hơn điều giấu ngược giấu xuôi, "Lại mang những việc tày trời đến sau." Nhưng khi về đến nhà, Thúc Sinh lại quên hết lời dặn ḍ của Kiều, chỉ v́ Hoạn Thư chẳng đả động ǵ tới chuyện "vợ lẽ" : "Mấy phen cười nói tỉnh say, "Tóc tơ bất động mảy may sự t́nh." Có lẽ nàng Hoạn muốn chồng phải lên tiếng trước. Nhưng Thúc lại không hiểu như vậy, nên : "Nghĩ đà bưng kín miệng b́nh, "Nào ai có khảo mà ḿnh lại xưng ? "Những là e ấp dùng dằng, “Rút dây sợ nữa động rừng lại thôi." Phải chăng v́ chờ măi không thấy chồng đề cập tới chuyện có vợ nhỏ ở Lâm Truy, Hoạn Thư đă khéo léo mở hé một cánh cửa cho chồng bước vào : "Rằng:'Trong ngọc đá vàng thau, "Mười phần ta đă tin nhau cả mười. "Khen cho những miệng dông dài, "Bướm ong lại đạt những lời nọ kia. "Thiếp dù vụng, chẳng hay suy, "Đă dơ bụng nghĩ lại bia miệng cười." Nếu nhân dịp này, Thúc mạnh dạn cho biết chàng mới có vợ nhỏ, chắc chắn Hoạn phải đành ḷng chấp thuận. Nhưng, tiếc thay, Thúc lại ngu xuẩn nghĩ : "Thấy lời thủng thẳng như chơi, "Thuận lời chàng cũng nói xuôi đỡ đ̣n." Thế rồi chàng ở nhà cả năm trời mà không nói được ǵ. Khi chàng nhấp nhỏm muốn ra đi, nhưng lại nhút nhát không dám ngỏ lời. Hoạn Thư biết ư, khôn khéo lên tiếng trước: "T́nh riêng chưa dám rỉ răng, "Tiểu thư trước đă liệu chừng nhủ qua : "Cách năm, mây bạc xa xa, "Lâm Truy cũng phải tính mà thần hôn." Bất ngờ được vợ cho phép, Thúc mừng quá, bèn : "Vó câu thẳng ruổi nước non quê người." Thế là bao nhiêu lời dặn ḍ, cảnh cáo của Thúy Kiều thành vô ích hết. Cái mục đích về để "thông báo" không được thực hiện. V́ không được chính thức thông báo, Hoạn Thư bây giờ có quyền thi hành kế hoạch riêng của ḿnh với sự tính toán chu đáo. Kế hoạch của Hoạn Thư là cho một đội "biệt kích" chớp nhoáng vượt biển sang Lâm Truy bắt cóc Thúy Kiều đem về Vô Tích để hành hạ anh chồng phản bội cho bơ ghét. Bọn Khuyển, Ưng, tay sai của họ Hoạn, đă thành công mỹ măn trong vụ bắt cóc này. Chúng c̣n khôn khéo đánh tráo một cái xác vô thừa nhận ở bên sông để làm lạc hướng nhà họ Thúc. Chúng không đưa Thúy Kiều thẳng về nhà Hoạn Thư mà đưa về cho phu nhân, mẹ Hoạn Thư, đánh phủ đầu và dạy nghề làm tôi tớ. Khi Kiều đă trở thành một thị t́ quen việc, Hoạn Thư mới đưa t́nh địch về nhà ḿnh. Nhưng nàng ghen th́ ít mà giận chồng th́ nhiều nên đối với Kiều cũng không khắc nghiệt quá đáng. Một hôm, nàng hỏi đến tài đánh đàn của Kiều : "Phải đêm êm ả chiều trời, "Trúc tơ hỏi đến nghề chơi mọi ngày. "Lĩnh lời nàng mới lựa dây, "Nỉ non thánh thót dễ say ḷng người ! "Tiểu thư xem cũng thương tài, "Khuôn uy dường cũng bớt vài bốn phân." Như vậy, rơ ràng Hoạn Thư không giống những người đàn bà đánh ghen khác. Nàng đă có ḷng khoan nhân với t́nh địch. Những người (cả đàn ông lẫn đàn bà) đang trong cơn ghen, thấy t́nh địch là muốn băm vằm, đâm chém cho hả cơn ghen. Thế mà Hoạn Thư lại "thương tài" t́nh địch và c̣n bớt nghiêm khắc đi vài phần. Như vậy không phải là cái ghen b́nh thường của những phụ nữ khác Có thể nói nàng là một người đàn bà hiếm có trên cơi đời này. Trong khi đó, Thúc Sinh đi đường bộ về đến Lâm truy th́ Thúc ông đă lo xong việc tang lễ cho Kiều (thực ra là cái thây vô chủ) : "Lễ thường đă đủ một hai, "Lục tŕnh chàng cũng đến nơi bấy giờ. "Bước vào chốn cũ lầu thơ, "Tro than một đống, nắng mưa bốn tường. "Sang nhà cha, đến trung đường,. "Linh sàng bài vị thờ nàng ở trên." Thúc vật vă khóc than, rồi nhờ thầy phù thủy đánh đồng thiếp xuống âm phủ t́m Kiều. Thầy pháp xuất thần một lát rồi trở về cho biết Kiều c̣n sống và phải đợi một năm nữa hai người mới được gặp nhau, nhưng : "Hai bên giáp mặt chiền chiền, "Muốn nh́n mà chẳng dám nh́n lạ thay, Nủa tin nửa ngờ, chàng khắc khoải sống trong nỗi thương nhớ Kiều khoảng một năm trời th́ nguôi ngoai. Nhớ nhà, chàng trở về Vô Tích với Hoạn Thư. Sau khi hai vợ chồng hàn huyên, Hoạn cho gọi Kiều ra. Lúc đó hai người mới "tá hỏa tam tinh" . "Nhà hương cao cuốn bức là, "Pḥng trong truyền gọi nàng ra lạy mừng. "Bước ra một bước một dừng, "Trông xa nàng đă tỏ chừng nẻo xa. "Phải rằng nắng quáng đèn ḷa, "Rơ ràng ngồi đó chẳng là Thúc sinh ? "Bây giờ t́nh mới tỏ t́nh, "Thôi thôi đă mắc vào vành chẳng sai!" C̣n Thúc th́ hoảng sợ vô cùng : "Sinh đà phách lạc hồn xiêu, "Thương ôi ! Chẳng phải nàng Kiều ở đây? "Nhân làm sao đến thế này ? "Thôi thôi, ta đă mắc tay ai rồi !" Cả hai đều không dám trái lời Hoạn Thư, nên kẻ th́ : "Sợ uy dám chẳng vâng lời, "Cúi đầu nép xuống sân mai một chiều." người th́ : "Sợ quen dám hở ra lời, "Khôn ngăn giọt ngọc sụt sùi nhỏ sa." Bây giờ đến màn đánh ghen của Hoạn Thư. Nàng sai bày tiệc rượu, gọi là tiệc "tẩy trần" và bắt Kiều hầu rượu : "Vợ chồng chén tạc chén thù, "Bắt nàng đứng chực tŕ hồ hai nơi. "Bắt khoan bắt nhặt đến lời, "Bắt qú tận mặt, bắt mời tận tay." Thương người yêu bị hành hạ, Thúc cáo say, từ chối. Hoạn Thư dọa đánh Kiều, chàng đành "chén mời phải ngậm bồ ḥn ráo ngay.". Sau đó, Hoạn Thư c̣n bắt Kiều đàn cho Thúc nghe : "Bốn dây như khóc như than, "Khiến người trên tiệc cũng tan nát ḷng. "Cùng trong một tiếng tơ đồng, "Người ngoài cười nụ, người trong khóc thầm." "Giọt châu lă chă khôn cầm, "Cúi đầu chàng những gạt thầm giọt sương." Nhưng khi Kiều bị Hoạn Thư thét mắng về tội làm Thúc buồn, Thúc lại phải "Vội vàng gượng nói gượng cười cho qua." Màn đánh ghen của Hoạn Thư đến đây là hết : "Giọt rồng canh đă điểm ba, "Tiểu thư nh́n mặt dường đà cam tâm. "Ḷng riêng khấp khởi mừng thầm, "Vui này đă bơ đau ngầm xưa nay." Như vậy cuộc đánh ghen quá nhẹ so với bất cứ cuộc đánh ghen nào khác trên cơi đời này. Sau trận đánh ghen nhân từ, rất trí tuệ và độc đáo của Hoạn Thư, Kiều tiếp tục làm bổn phận của một thị t́, nhưng lúc nào cũng tỏ vẻ buồn rầu. Hoạn Thư động ḷng mới hỏi nguyên do. Kiều thưa : "Lựa lời nàng mới thưa qua, "Phải khi ḿnh lại xót xa nỗi ḿnh.' Hoạn Thư bèn nhờ chồng hỏi lại cho rơ chuyện. Kiều dâng lên một lá đơn : "Cúi đầu qú trước sân hoa, "Thân cung nàng mới dâng qua một tờ. "Diện tiền tŕnh với tiểu thư, "Thoắt xem dường có ngẩn ngơ chút t́nh. "Liền tay trao lại Thúc sinh, "Rằng :'Tài nên trọng mà t́nh nên thương! "Ví chăng có số giầu sang, "Giá này dẫu đúc nhà vàng cũng nên ! "Bể trần ch́m nổi thuyền quyên, "Hữu tài thương nỗi vô duyên lạ đời.' Sau đó, Hoạn chiều theo ư Kiều mà cho nàng được đi tu : "Tiểu thư rằng: 'Ư trong tờ, "Rắp đem mệnh bạc xin nhờ cửa không. "Thôi th́ thôi cũng chiều ḷng, "Cũng cho khỏi lụy trong ṿng bước ra." Điều này chứng tỏ Hoạn Thư rất rộng lượng với Kiều. Ngoài ra, Hoạn Thư làm như vậy cũng là để giữ thể diện cho bản thân và cho gia đ́nh v́ Kiều không phải là một loại con hầu thông thường. V́ hoàn cảnh éo le, nàng đă trở thành một loại nô lệ cho nhà họ Hoạn. Ngay lúc đầu, Hoạn bà đă nói rơ : "Đă đem ḿnh bán cửa tao, "Lại c̣n khủng khỉnh làm cao thế này !" Rồi chính Hoạn Thư cũng xác nhận như vậy : "Rằng :"Hoa nô đủ mọi tài..." Bây giờ Hoạn cho Kiều đi tu, t́nh trạng nô lệ vẫn c̣n nhưng được nhẹ bớt đi rất nhiều. V́ thế, nhân lúc vợ vắng nhà, Thúc sinh lẻn ra "Quan Âm các" thăm Kiều, nàng đă cầu khẩn xin Thúc : "Liệu bài mở cửa cho ra, "Ấy là t́nh nặng, ấy là ân sâu." Trong khi hai người đang kể lể, than khóc th́ Hoạn Thư trở về. Nhưng nàng không xuất hiện ngay : "Hoa rằng: 'Bà đến đă lâu, "Dón chân đứng núp độ đâu nửa giờ. "Rành rành kẽ tóc chân tơ, "Mấy lời nghe hết đă dư tỏ tường. "Bao nhiêu đoạn khổ t́nh thương, "Nỗi ông vật vă, nỗi nàng thở than. "Ngăn tôi đứng lại một bên, "Chán tai rồi mới bước lên trên lầu." Vụ "nghe lén" này đă làm Hoạn Thư an tâm, không c̣n sợ mất chồng nữa, v́ Thúc đă dứt khoát cho Kiều biết dù c̣n thương nàng, chàng cũng không thể "lên thác xuống ghềnh" với nàng được : "Đă cam tệ bạc với t́nh, "Chúa xuân để tội một ḿnh cho hoa. "Thấp cơ thua trí đàn bà, "Trông vào đau ruột, nói ra ngại lời. "V́ ta cho lụy đến người, "Cát lầm ngọc trắng, thiệt đời xuân xanh." "Quản chi lên thác xuống ghềnh, "Cũng toan sống thác với t́nh cho xong. "Tông đường chút chửa cam ḷng, "Cắn răng bẻ một chữ đồng làm hai. "Thẹn ḿnh đá nát vàng phai, "Trăm thân dễ chuộc một lời được sao ?" và chàng c̣n khuyên Kiều trốn đi : "Liệu mà xa chạy cao bay, "Ái ân ta có ngần này mà thôi. "Bây giờ kẻ ngược người xuôi, "Biết bao giờ lại nối lời nước non ?" Hoạn Thư thấy cuộc đánh ghen của ḿnh đă đạt kết quả tốt đẹp, nên khi xem Kiều viết Kinh th́ tỏ ra vui vẻ : "Khen rằng: 'Bút pháp đă tinh, "So vào với thiếp Lan đ́nh nào thua ! "Tiếc thay lưu lạc giang hồ, "Ngh́n vàng thực cũng nên mua lấy tài." Phải nói rằng chưa có một người đàn bà nào lại khen ngợi t́nh địch đến như vậy. V́ thế, khi Kiều báo ân, trả oán, không thể trừng phạt nổi Hoạn Thư mà phải tha kẻ thù của ḿnh. Trong cuộc báo ân, trả oán của Kiều, Hoạn Thư là tội phạm đứng đầu sổ : "Dưới cờ gươm tuốt nắp ra, "Chính danh thủ phạm tên là Hoạn Thư." Ai cũng tưởng Hoạn nương sẽ phải lănh một h́nh phạt rất nặng nề, không bị băm vằm th́ cũng bị đánh nhừ xương. Nhưng, sau khi nghe Hoạn tŕnh bày, Kiều phải tha cho nàng : "Rằng: 'Tôi chút dạ đàn bà, "Ghen tuông th́ cũng người ta thường t́nh. "Nghĩ cho khi các viết kinh, "Với khi khỏi cửa dứt t́nh chẳng theo. "Ḷng riêng, riêng cũng kính yêu, "Chồng chung chưa dễ ai chiều được ai. "Trót ḷng gây việc chông gai, "C̣n nhờ lượng bể thương bài nào chăng ?" Trước những lư lẽ vững chắc đó, Kiều đành nói : "Tha ra th́ cũng may đời, "Làm ra th́ cũng ra người nhỏ nhen “Đă long tri quá th́ nên, "Truyền quân lệnh xuống trướng tiền tha ngay." Hai chữ "nhỏ nhen" chứng tỏ rằng Thúy Kiều cũng biết Hoạn Thư đă dễ dăi và rất rộng lương với ḿnh, nên không có lư do ǵ mà hành hạ kẻ thù. Hay nói một cách khác Kiều hiểu Hoạn Thư không thực sự đánh ghen mà chỉ muốn "dằn mặt" Thúc Sinh v́ cái tội có vợ nhỏ mà không "thông báo" cho đúng phép tắc. Hoạn đă nói rơ điều đó khi về bàn tính với mẹ : "Thưa nhà huyên hết mọi t́nh, "Nỗi chàng ở bạc, nỗi ḿnh chịu đen." “Nghĩ rằng: ngứa ghẻ hờn ghen, “Xấu chàng mà có ai khen chi ḿnh.” Đến đây chúng ta có thể nói rằng nếu Hoạn Thư đánh ghen (như người ta vẫn gán cho nàng) th́ cuộc đánh ghen đă rất nhân từ, độ lượng, không giống những vụ đánh ghen độc ác, tàn nhẫn khác. Riêng chúng tôi nghĩ rằng Hoạn Thư muốn hành hạ Thúc Sinh, nhưng luân lư ngày xưa không cho phép vợ được hỗn láo, lăng loàn với chồng. Hoạn phải chọn Kiều để hành hạ v́ biết rằng Thúc sẽ đau khổ hơn chính chàng bị hành hạ. Và Hoạn Thư đă đạt mục đích: Thúc không những đau khổ vô cùng mà c̣n đành phải "cắn răng bẻ một chữ đồng làm hai". Hoạn Thư c̣n mong ǵ hơn nữa khi đă dành được chồng khỏi tay t́nh địch. Nàng đă măn nguyện nên khi Kiều lấy trộm chuông vàng khánh bạc lẻn trốn đi, không sai người đuổi bắt lại.
TẠ QUANG KHÔI 4/2001 |
|
|